Zioła - gwiazdnica pospolita

Gwiazdnica pospolita

Stellaria media

 

Inne polskie nazwy;

mokrzyca, mokrzyca średnia, mrzygłód, muchotrzew, muszec pospolity, myszotrzew, gwiazdownica, kuroślep, kurzyślep, ptasia mięta , ptasie ziele

 

ang.; chickweed, chickenwort, craches, maruns, winterweed

niem.; Gewöhnliche Vogelmiere, Vogel-Sternmiere, Hühnerdarm, Hühnerscherbe,  Hustdarm

fr.; La Stellaire intermédiaire

ros.; Звездча́тка сре́дняя

 

Roślina przyprawowa, lecznicza, miododajna, ozdobna, jadalna.

 

Uporczywy chwast.

 

Pochodzenie;

Ta niewielka roślinka znana na Islandii jako "Lagarfi", należy do rodziny goździkowatych. Nie jest naszą rośliną rodzimą, najprawdopodobniej przywędrowała do nas z dalekiej północy wraz z ludźmi. Ze względu na tamtejsze ciężkie warunki bytowania, roślinka ta choć niewielka, ma bardzo dużą siłę przetrwania.

Występuje na całym świecie przeważnie na miejscach wilgotnych, na polach, przy drogach i w ogrodach.  

 

Odmiany.;

W Europie rośnie 17 gatunków gwiazdnicy, z czego w Polsce 10. W Azji rosną 64 gatunki, z czego 28 jest endemitami Chin. W Ameryce Północnej jest 29 gatunków.

Gatunki występujące w Polsce;

- gwiazdnica bagienna (bagnowa)        Stellaria uliginosa Murray

- gwiazdnica blada   Stellaria pallida (Dumort.) Piré

- gwiazdnica błotna (sina)     Stellaria palustris (Murr.) Retz

- gwiazdnica długolistna    Stellaria longifolia Muhl. ex Willd.

- gwiazdnica gajowa     Stellaria nemorum L.

- gwiazdnica grubolistna    Stellaria crassifolia Ehrh.

- gwiazdnica pospolita    Stellaria media (L.) Vill.

- gwiazdnica trawiasta    Stellaria graminea L.

- gwiazdnica wielkokwiatowa    Stellaria holostea L.

- gwiazdnica zaniedbana     Stellaria neglecta Weihe

 

Charakterystyka rośliny;

Rodzina;           goździkowate

Łodyga;             rozesłane łodygi, podnoszące się lub wzniesione, długie na 3–40 cm, obłe, z
 pojedynczym szeregiem włosków. Łamliwe, często silnie rozgałęzione

Korzeń;            korzeń główny słaby, liczne korzenie boczne, ukorzenia się płytko

Liście;  drobne, jajowate, zaostrzone, naprzeciwległe; górne prawie siedzące, dolne 
                         długoogonkowe; unerwienie liścia pierzaste

Kwiaty;             białe, drobne, ustawione wierzchołkowo lub widlasto; płatki korony głęboko
                         rozcięte, nie dłuższe od kielicha, płatki korony i działki kielicha długości 2 
                         mm, często ich brak

Owoc;                          podługowata torebka zawierająca szarobrunatne, nerkowate nasiona, długości
                        ok. 1,5 mm; na jednej roślinie dojrzewa do 25 000 nasion

 

Podobny do gwiazdnicy; możylinek trójnerwowy, blaszki mają wyraźne 3 nerwy.

Podobny jest również kurzyślad, ale ma czerwone kwiaty.

 

 

Uprawa i zbiór;

Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do 20 lat. Kiełkuje również pod śniegiem. Świadczy o żyzności gleby, przede wszystkim o dużej zawartości w niej azotu. W ciągu roku daje 5 – 6 pokoleń, a każde pokolenie wydaje nawet do 20 000 nasion. Jej białe, gwiaździste kwiatki otwierają się koło 9 rano i – jeśli niebo jest czyste – zamykają dopiero o zmierzchu. Kwiaty zwracają się bezpośrednio w stronę słońca. Jeśli brak owadów, które mogłyby je zapylić, robią to samodzielnie wykrzywiając słupki tak, by dotknęły przewodów pyłkowych.

Gwiazdnicę pozyskuje się ze stanowisk naturalnych.

 

Surowiec zielarski i leczniczy;

Surowcem jest całe ziele, najlepiej kwitnące – świeże i suszone.

 

Składniki;

Gwiazdnica posiada łatwo przyswajalną witaminę C, prowitaminę A, witaminę F (kwas linolenowy), witaminę PP, witaminę E, B1, B2, hydroksykumaryny, flawonoidy (w formie glikozydowej rutyna, kwercetyna, kemferol), saponiny o działaniu przeciwzapalnym (mają budowę trójterpenową oraz sterydową), fitosterole, glikozydy trójterpenowe i alkohole cukrowe (pinitol), kwasy; gamma-linolenowy (GLA), elagowy, ferulowy, p-kumarowy, sole mineralne; K, P, Fe, Ca, Zn, Mg, Si, I, Se.

 

Właściwości;

 

Działanie;

- przeciwzapalnie, przeciwświądowo, moczopędnie, odtruwająco i pobudzająco na procesy
  anabolizmu, wzmacniająco, wykrztuśnie, przeciwskurczowo, dezynfekująco i ograniczają
  krwawienia;

- przy zapaleniach dróg moczowych i pęcherza, przy kaszlu i krwiopluciu, reumatyzmie,
  krwawieniach z nosa i nadmiernych krwawieniach miesięcznych

- zastosowane na skórę działa wyraźnie przeciwwysiękowo,  rozjaśniająco na cerę

- dodatkowo pobudza wzrost i regenerację tkanek nabłonkowych, w tym naskórka, oraz
   zmniejsza wydzielanie łoju i oczyszcza pory

- świetnie nadaje się na maseczki jako zmielone ziele lub świeży sok do przemywania twarzy - działa odtruwająco na wątrobę i łagodzi skutki nadużycia alkoholu

Odwar z ziela gwiazdnicy ma działanie odtruwające i odchudzające. Zaleca się go również przy innych schorzeniach spowodowanych wadliwą przemianą materii m.in. przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Mocny odwar działa skutecznie także przy ostrych, rozdzierających bólach barków, ramion i nóg, zapobiega również sztywnieniu stawów.

Zmiażdżone ziele przykładane na skórę wyciąga toksyny z organizmu.

 

Właściwości gwiazdnicy stanowią przedmiot badań w wielu ośrodkach naukowych na świecie.

 

Stosowanie;

- ziele gwiazdnicy pospolitej stanowi składnik mieszanek stosowanych w regenerujących i
  oczyszczających kuracjach wiosennych

- gwiazdnicę pospolitą używa się w postaci świeżej, suszonej, nalewek lub ekstraktu
  olejowego;

- zewnętrznie na rany, wrzody, oparzenia, czyraki i po ukąszeniach owadów.

- kąpiele w mocnym odwarze z ziela pomagają przy obrzękach nóg

- okłady z rozparzonego ziela pomagają przy bólach reumatycznych, w stanach zapalnych
  korzonków nerwowych oraz przy naciągnięciu ścięgien.

W medycynie chińskiej stosowany jest korzeń gwiazdnicy dwudzielnej (Stellaria dichotoma), jako lek dla niedożywionych dzieci, przy chorobach gorączkowych i przy różnych krwawieniach.

 

Olejek;  

-

 

Przeciwwskazania;

- nie stosować gwiazdnicy podczas ciąży oraz karmieniu piersią

- nie jest zalecana dla dzieci do lat 12

 

Zastosowanie w gospodarstwie domowym;

 

Kuchnia;

Świeże ziele jest od dawna stosowane jako warzywo lub dodatek do potraw. Ma specyficzny, łagodny, odświeżający smak przypominający groszek lub świeżych kolb kukurydzy. Można go sporządzać jak szpinak, dodawać do sałatek i twarożków. Po ugotowaniu smak ma mało zdecydowany, dlatego dobrze łączyć ziele z ostrymi warzywami.

Pędy zbierane w czasie kwitnienia są włókniste, ale doskonale nadają się do celów leczniczych.

Aby zachować jej odżywcze wartości, należy ją dodawać do potraw nie wcześniej niż 2 minuty przed końcem gotowania.

Uwagi użytkowników;

„W ostatnim tygodniu spragniony świeżej i naturalnej zieleniny jadłem ją codziennie i po dwóch dniach zaczęła mnie boleć głowa, doszedł ściskoszczęk, bóle mięśniowe głównie karku, następnego dnia doszły problemy ze snem, jakieś kołowrotki w głowie w środku nocy i ogólnie fatalny stan. Gdy doszedłem, jaki był tego powód, w dwa dni przeszło, ale uważajcie. Umiar najważniejszy”. (prawdopodobnie duża zawartość saponin spowodowała ten stan  – dlatego najlepiej ją zapiekać, gotować w zupie lub przyrządzać jak szpinak ).

 

Kosmetyka;

Ziele gwiazdnicy jest surowcem kosmetycznym o właściwościach powlekających, kojących, przeciwzapalnych i nawilżających.

Znajduje się w składzie nawilżającego kremu do skóry suchej i podrażnionej SOS Rescue Me firmy Barefoot Botanicals.
 

Ogród:

W ogrodzie jest uciążliwym chwastem.

 

Weterynaria;

Liście i nasiona stanowią pożywienie dla ptaków. Dawniej używana była jako dobra pasza dla kurczą i indyków.

 

Inne;

Do niedawna ziela gwiazdnicy używano tylko w lecznictwie ludowym. W średniowieczu gwiazdnica uchodziła za roślinę chłodzącą i oczyszczającą. Robiono z niej kataplazmy, wodne ekstrakty i maści na choroby skóry (gotując ziele w tłuszczu gęsi albo jeża). Używana była na świerzb, na zaparcia, na kaszel a również jako krople do oczu. Napary, odwary i nalewki były znanymi lekami moczopędnymi i przeciwkrwotocznymi, szczególnie pomocnymi przy zwalczaniu hemoroidów. Okładami z gwiazdnicy schładzano obolałą, gorącą wątrobę. W Rosji do dziś używa się tego ziela jako leku gojącego rany, przeciwbólowego jak również przeciwnowotworowego.

Kiedyś wytwarzano z gwiazdnicy maść, która pomagała nie tylko na podrażnioną skórę ale i miała wyganiać diabła z opętanych. "Kurze jelito", korzenie żywokostu i kwiaty nagietka rozmiękczano w oleju a następnie z woskiem pszczelim ucierano na maść.

Gwiazdnica ceniona była również na kontynencie amerykańskim, gdzie prawdopodobnie zawleczona została przez osadników ze starego kontynentu. Na jej wartości szybko poznali się Indianie. Kompresami z rozgniecionych roślin leczyli stany zapalne skóry, obrzęki i dolegliwości wątroby, a herbatą z tego ziela zwalczali jęczmień oraz zapalenie spojówek. Uważali ją również za roślinę czarodziejską, która dodaje sił i odwagi. Jedli jej listki nie tylko przed bitwą, ale zabierali ją z sobą również na pole walki. Miała wzmagać odwagę.
Dzisiaj gwiazdnicę pije się w postaci herbaty w kuracjach odchudzających oraz przy dolegliwościach reumatycznych. Znowu ceni się jej właściwości leczące rany, łagodzące i chłodzące i wykorzystuje przy okładach oraz jako dodatek do kąpieli na choroby skóry. Kompresy ze świeżego ziela działają hamująco na nadmierne wydzielanie mleka u karmiących kobiet. Można używać gwiazdnicy świeżej lub suszonej. Jakość ziela jest lepsza gdy zbiera się je w miesiącach letnich, przed południem.

Zielona masa gwiazdnicy nadaje się na kompost.

 

Ciekawe;

Posiada niemal niezniszczalną energię życiową. Rośnie i kwitnie ciągle, a tam gdzie jej łodygowe węzły dotkną ziemi, tworzy nowe korzonki, jest odporna na zimno, rośnie i kwitnie o każdej porze roku. Jest również bardzo odporna na herbicydy.

Kiedy jeszcze nie znano środków chemicznych niszczących chwasty, rolnicy próbowali się jej pozbyć za pomocą czarów. Na przykład w Alpach wierzono, że zniknie, jeśli się ją wyrwie koło wszystkich czterech rogów domów o dwunastej w południe, kiedy dzwonią dzwony.

Gwiazdnicę niegdyś sprzedawano w pęczkach na bazarach jako włoszczyznę.. Gotowane młode ziele smakuje tak samo dobrze jak szpinak. Mało kto dziś pamięta, że dla biedaków była cennym źródłem witamin na przednówku, kiedy to wszystkim brakowało świeżej zieleniny. Zresztą nie pogardzali zielem gwiazdnicy i bogacze, jest ona bowiem nie tylko zdrowa, ale i smaczna. Nasze prababcie naparami i wywarami z tego zielska poiły swych mężów po większych popijawach, gdyż łagodziło to skutki przepicia.

Miała też magiczne zastosowanie - chłopcom do kołyski wkładano "czerwone kurze jelito" (podobnie wyglądający, czerwono kwitnący kurzyślad) a dziewczynce "białe kurze jelito", czyli gwiazdnicę. Miało to uchronić niemowlęta przed rzucawką porodową (eklampsją, skurczami).
Wydaje się, że motyw zastosowania różnych barw dla danej płci jest stary. Także o krwawniku mówi się w wielu miejscach, iż mężczyźni powinni przyjmować zioło kwitnące na czerwono a kobiety kwitnące na biało.
Za pomocą maści z gotowanych w oleju gwiazdnicy, nagietka i korzenia żywokostu wypędzano diabła z opętanych.

 

Gwiazdnica w magii;

 

Energie ogólne: miłość, wierność, przyjaźń, uczucia wyższe.

Oddziaływanie psychiczne: gwiazdnica pozwala docenić wagę wierności w miłości i lojalności w przyjaźni, sprzyja rozwojowi uczuć wyższych, nasila altruizm i bezinteresowność.

Zastosowanie magiczne:

1. Gwiazdnica noszona przy sobie przyciąga miłość i chronią tą, która już istnieje.

2. Popiół ze spalonej ususzonej gwiazdnicy rozsypany podczas wspólnej przechadzki umacnia
    przyjaźń.

3. Bukiecik z gwiazdnicy ustawiony w sypialni przy łóżku zapewni namiętną noc.

4. Woreczek z ususzoną gwiazdnicą podarowany wyjeżdżającemu partnerowi zapewni jego
    wierność.

 

Zebrał i opracował

Andrzej Mikołajewicz